Uit onderzoek blijkt dat ongeveer 1% van de mensheid psychopaat is. Medeauteur van het boek ‘de neurotische organisatie’, Manfred Kets de Vries, schat zelfs dat ongeveer 20% van de managers een geestelijke stoornis heeft, inderdaad een fors aantal.

De associatie die we meestal bij het woord psychopaat hebben is die van de massamoordenaar, vaak te vinden in een heel ver buitenland. Toch zijn ze ook dichter bij huis te vinden.

 

De afgelopen jaren heb ik gewerkt met enkele honderden managers van verschillende pluimage, en inderdaad ben ik met enige regelmaat iemand tegengekomen waarvan ik vermoedde dat er ‘iets niet helemaal spoorde’. Na raadpleging van de literatuur bleek er veelal niet veel aan de hand. Toch ben ik het onderwerp verder gaan onderzoeken, vooral na een blauwe maandag gewerkt te hebben voor iemand met overduidelijke elementen van een persoonlijkheidsstoornis. Zo snel als ik kon heb ik het advies uit mijn handboek psychopathologie opgevolgd en me uit de voeten gemaakt. Na dit voorval aan den lijve te hebben meegemaakt ben ik me verder in het onderwerp gaan verdiepen.

 

Nu is het zo dat ik, en vele onderzoekers met mij, nog nooit een 100% psychopaat ben tegengekomen, al vermoed ik dat dat nog wel eens zal kunnen gebeuren. En toch was het afgelopen week weer raak. Niet in een heel ver buitenland, nee, naast de deur in Middelburg.

Op het eerste gezicht een buitengewoon charmante man, een flinke dosis overtuigingskracht en een vlotte babbel, dominant en zeer assertief. Allemaal karaktertrekken die we graag zien bij de ideale leider. Bij nader inzien bleek er toch veel en veel meer aan de hand. Een aantal kenmerkende elementen die me vooral opvielen; hij omringt zich al vele jaren met jaknikkers, heeft een ijzersterk netwerk waardoor hij zijn eigen positie kan handhaven, schoffeert zijn ondergeschikten ten overstaan van iedereen in een overvolle kantine en wordt slechts gedreven door resultaten terwijl het welzijn van zijn medewerkers hem volstrekt koud laat. Het verloop binnen het bedrijf is schrikbarend hoog, evenals het ziektepercentage. En toch houdt ondanks alles de leiding hem de hand boven het hoofd.

 

Een van de belangrijkste redenen om op zoek te gaan naar een andere baan is een slechte verstandhouding met de directe leidinggevende. Het is een publiek geheim dat het merendeel van de afdelingsmanagers in bovenstaand bedrijf dan ook op zoek zijn, om overduidelijke redenen. Medewerkers met een dergelijke intimiderende baas hebben weinig commitment meer en hebben minder plezier in hun werk. Ook bestaat er een reële kans op depressie, burn-out of angstaanvallen. Dit is niet alleen schadelijk voor de betrokken werknemers, het kan zelfs funest zijn voor de continuïteit van het hele bedrijf. Ik hou mijn hart vast.

 

Ruud Kleefman

Oost-Souburg, maart 2010